İş dünyası seçim ve deprem gündemini nasıl yorumluyor?
Kahramanmaraş merkezli depremler 11 ili doğrudan etkilerken, tüm toplumu yasa boğdu. Elbette, bu sürecin insani boyutlarının yanı sıra büyük bir ekonomik faturası da var. AGS Global Araştırma, depremin birinci ayı geride kalırken “İş Dünyasının Depreme Bakışı” başlıklı bir araştırma hazırladı. 8-11 Mart 2023 tarihleri arasında Türkiye’nin önde gelen sanayi ve ticaret şehirlerinden firma sahibi ve C seviye yönetici 208 kişinin katıldığı araştırma çarpıcı veriler içeriyor. Ekonomik çıkmaz ve depresyon alarmına dikkat çeken veriler iş dünyasının seçime ilişkin içgörülerini de ortaya koyuyor…
Deprem kaynaklı erteleme ve iptaller kapıda
Araştırmaya katılan iş insanlarının yüzde 47,1’i deprem bölgesiyle ticaret yaptığını ifade ederken, bölge kaynaklı olsun ya da olmasın iş kaybı, iptali ya da erteleme yaşadığını belirten iş insanlarının oranı yüzde 66,3’ü bulmuş durumda. Diğer yandan, iş dünyasının yarısı önümüzdeki dönemde iş kaybı, iptali ya da erteleme beklediğini ifade ediyor.
Ekonomik çıkmaz ve depresyon alarmı…
Firma sahipleri ve C seviye yöneticilere göre; deprem nedeniyle Türkiye ekonomisinin karşılaşacağı en önemli sorunların başında açık ara gayrimenkul fiyatlarındaki artış (yüzde 68,3) geliyor. İş yerlerinde depresyon ve motivasyonsuzluk (yüzde 48,1), enflasyon artışı (yüzde 45,2), cari açıkta büyüme (yüzde 45,2) ve ihracatta daralma (yüzde 40,4) diğer öne çıkan sorunlar olarak kaydedilirken, Türkiye ekonomisinin küçüleceğini düşünenlerin oranı ise yüzde 38,5 olarak verilere yansıyor.
Ayrıca; iş dünyasının vurguladığı diğer tehditler ise şirket iflasları (yüzde 38,5), gıda üretiminde düşüş (yüzde 37,5), lojistik sorunlar (yüzde 32,7) ve finansmana erişememe (yüzde 28,9) olarak öne çıkıyor.
İş dünyasına göre depremin yaralarını sarmak zaman alacak
İş dünyası temsilcilerine “Türkiye’nin depremin yaralarını sarması ne kadar zaman alır?” diye sorulurken, 1-3 yıl yüzde 36,5 ile en çok oylanan seçenek oldu. Onu 5 yıldan uzun bir süre (yüzde 32,7) izlerken, 3-5 yıl diyenlerin ise yüzde 23,1 paya sahip olduğu gözlemleniyor.
10 girişimden 6’sının deprem ve doğal afet stratejisi yok…
Araştırmaya katılan yüzde 61’i iş yerinde deprem ve doğal afet stratejisi olmadığını belirtirken, böyle bir stratejinin var olduğunu belirtenlerin yüzde 55,8’i bu süreçte yeniden değerlendirme imkanı bulduğunu, olmayanların ise sadece yüzde 36,1’i böyle bir strateji oluşturmayı planladığını belirtiyor.
Diğer yandan, iş dünyası temsilcilerinin yüzde 72,1’i önümüzdeki dönemde olası bir deprem nedeniyle girişimini başka bir yere taşımayı düşünmediğin söylüyor.
İş dünyası “seçim ertelenmemeli” diyor. Peki yaraları kim daha hızlı sarar?
Türkiye 14 Mayıs tarihinde seçime giderken, iş dünyasının yüzde 81,7’si bu fikri destekliyor. Diğer yandan yüzde 14,4’lük kesim ise seçimin ertelenmesi gerektiğini düşünüyor.
Bununla birlikte, araştırmaya katılanların yüzde 48,1’i depremin yaralarını Millet İttifakı’nın saracağını belirtirken, “Cumhur İttifakı depremin yaralarını daha hızlı sarar” diyenlerin oranı yüzde 45,2.
İş dünyası temkinli bekleyişe devam diyor
Araştırmaya katılan iş insanlarına deprem sonrası şirketlerinin 2023 yılına ilişkin genel yaklaşımı sorulduğunda, “temkinli bekleyişe devam” diyenler yüzde 58,6 ile ilk sırada yer alırken, fırsatlar için tetikte olanlar ise yüzde 28,9 ile onları izliyor.
Türkiye nüfusunun yüzde 15’inin yaşadığı ve GSH’sinin yaklaşık yüzde 10’unu üreten deprem bölgesi başta tarım, hayvancılık, tekstil, mücevher, lojistik gibi birçok sektör açısından stratejik öneme sahip. Bu durumun, bölgesel kalkınma ve Türkiye ekonomisi üzerinde negatif etkileri olması kaçınılmaz. Nitekim, ilk tahminlere göre 80-100 milyar doları aşkın kayıptan bahsediliyor.
İş dünyasının nabzı nerede atıyor?
Katılımcılara iş dünyasına ilişkin gelişmeleri nereden takip ettikleri sorulduğunda Bloomberg HT yüzde 56,7 ile açık ara lider konumunda bulunuyor. Online haber siteleri yüzde 40,4 ile ikinci sırada gelirken LinkedIn yaklaşık üç kişiden birinin durak noktası oluyor…
“İş dünyası, radarından belirsizlikleri çıkartmak istiyor”
AGS Global Araştırma Kurucusu ve CEO’su Ahmet Güler rapora ilişkin değerlendirmelerini “İş dünyası içinse ekonominin küçülmesi, ihracatın daralarak cari açığın büyümesi gibi sonuçların ötesinde gayrimenkul fiyatlarındaki artış ve iş yerlerinde depresyon gibi sosyo-psikolojik faktörlerin öne çıktığını belirtiyor.
Bu faktörleri elbette uzun süredir ekonomimiz için büyük bir sorun olan enflasyon izliyor. Üstelik Türkiye, Cumhuriyet’in 100. Yılında kritik bir seçimin eşiğinde. Seçim ekonomisine deprem yardımları da eklenmiş durumda. İş dünyası bir an önce seçimin yapılmasını ve belirsizliğin sona ermesini bekliyor. Bir önceki çeyreğe göre temkinli bekleyişe devam diyenlerin oranının 16 puan artması da bunu gösteriyor. Diğer yandan, ancak çarkları güçlü bir şekilde dönen bir ekonomi, deprem bölgesi için sürdürülebilir yardım stratejisi üretebilir. Kısacası iş dünyası, radarından belirsizlikleri çıkartmak ve yoluna devam etmek istiyor.” sözleriyle özetliyor…
Araştırmanın Metodolojisi
Araştırma; bağımsız araştırma şirketi AGS Global tarafından 8-11 Mart 2023 tarihleri arasında online yöntemle Türkiye’nin önde gelen sanayi ve ticaret şehirlerinden firma sahibi ve C seviye yönetici 208 kişinin katılımıyla gerçekleştirildi.
