Solo kaya tırmanışı ve iş hayatındaki riskler
National Geographic yapımı “Free Solo” filmini yakın zaman önce izledim. Kaya tırmanışının yaşayan efsanesi Alex Honnold’ın Amerika’da Yosemite Ulusal Parkı’nda 900 m yüksekliğindeki devasa El Capitan Monolitine ip veya herhangi başka bir ekipman kullanmaksızın tek başına tırmanışının gerçek hikayesi. Geçtiğimiz aylarda belgesel dalında Oscar ödülü alan film sayesinde El Capitan gibi tek parça kayalara monolit dendiğini de öğrenmiş oldum. El Capitan dünyadaki monolitlerin en büyüklerinden ve tırmanması da en zor olanı. Alex’ten önce bunu başaran başka hiç kimse olmamış. Tırmanış, konunun uzmanları tarafından olimpiyatlarda altın madalya almak ile eş değer inanılması zor bir atletik başarı olarak görülmekte.
Alex’in El Capitan’a çıkış hikayesi iş hayatındaki hangi riskleri almamız veya almamamız gerektiği ile risklerle nasıl başa çıkabileceğimiz konusunda önemli dersler içeriyor. Özellikle çıkış girişiminden önce Alex’in nasıl hazırlandığı ve nelere dikkat ettiği ile ilgili iş hayatına adapte edebileceğimiz çok şey var.
“Boulder Problemi”: Risk analizi
Çıkış için farklı rotalar var ve hepsi de birbirinden daha tehlikeli. İçlerinden görece en kolayını tercih ediyor. Sonrasında ise rota üzerinde kendisini en çok zorlayabilecek 5 ayrı bölüm tespit ediyor. Bu bölümleri ayrı ayrı inceliyor ve nasıl geçilebileceği ile ilgili farklı çözümler üretiyor. Bir tanesi çok ama çok zor ve bu bölüme “Boulder Problemi” diye bir isim bile vermişler. İş hayatında da öncelikle analiz aşaması çok önemli. Farkındalığımızın arttığı ve hangi olası problemlerin karşımıza çıkabileceğini bulmaya çalıştığımız bir süreçten bahsediyoruz. Olası tüm riskleri fark etmeye çaba gösteriyoruz. ‘Due Dilligence-Durum Tespit Çalışması’ denilen süreçlerde bir projeyi ekonomik, hukuki, teknik, çevre, finansal vb. her yönden incelemeye çaba gösteriyoruz. Bu süreçte kanımca en büyük riskler farkında olmadıklarımız ve tedbir alma imkanına sahip olamadıklarımızdır.
‘Karate Tekmesi’: Risklerin Değerlendirilmesi:
“Boulder Problemi”nden geçmek için farklı yöntemler var. Bir tanesinde ileriye doğru sıçrayıp havada uçarken elleri ile uzaktaki bir kayayı yakalaması gerekiyor. Yakalayamazsa da yüzlerce metreden düşüp ölmesi kaçınılmaz. Sadece tek bir deneme şansı var. Alex, bu alternatiften vazgeçiyor ve kendisinin ‘Karate Tekmesi’ dediği oldukça karmaşık bir yöntem üzerinde çalışmaya başlıyor. İş hayatında da aldığımız risklerin ölçülebilir olması gerekiyor. Tüm yumurtaları aynı sepete koyarsak hepsi birden kırılabilir. Portföyümüzü dağıtmak ve çok inandığımız bir işe bile paramızın tamamı ile yatırım yapmamak gerekiyor. Bu süreçte analiz aşamasında tespit ettiğimiz tüm olası risklere makul ve mantıklı çözümler geliştirmeye çalışıyoruz.
Bilgi ve Deneyim: “Çıraklığını yapmadığın işin ustası olamazsın!”
Alex, kaya tırmanışına daha çocuk yaşta başlamış. Özellikle babası kendisini çok desteklemiş. Çalışmalarına hiç ara vermemiş. El Capitan’dan önce bu kadar zorlu olmasa da benzer yüzlerce tırmanış yapmış. Yıllar önce El Capitan’a çıkmayı gözüne kestirmiş ancak doğru zaman için tam olarak hazır olmayı beklemiş. Son tırmanış, bir anlamda, kendisi için nihai bir hedefmiş. Bu amaçla istikrarlı bir şekilde kademe kademe ve gittikçe daha zor tırmanışlar yapmış. İş hayatında da risk alacağımız alanlarda da mutlaka deneyimli olmamız gerekiyor. Doğru bir analiz yapabilmek için ihtiyacınız olan şey bilgi ve deneyimdir. Bizim tabirimizle ‘Çıraklığını yapmadığın işin ustası olamazsın!’ sözü hayatımdaki en sevdiğim sözlerden biridir.
Hazırlık: “Kılı kırk yarmak”
Alex, riskleri analiz edip nasıl çözüleceği ile ilgili değerlendirmeler yaptıktan sonra aylar süren bir hazırlık ve pratik yapma dönemine giriyor. “Boulder Problemi”nin bir kopyasını Kaliforniya’da inşa ettiriyor. Çalışmalarda onlarca defa düşüyor ama yüzlerce metreden yere çakılmak yerine iki buçuk metreden minder üstüne iniş yapıyor. Salon ortamında iyice ustalaştıktan sonra iple güvenliğini sağlayarak 40-50 defa gerçek ortamında testler yapıyor. Geçişin her santimetresine iyice hakim olup kendini iyice emin hissedene kadar çalışmalarına aralıksız devam ediyor. Hiç bir şeyi şansa bırakmak istemiyor. İş hayatında da üzerinde değerlendirme yaptığımız riskleri çözebilmek için kılı kırk yaran bir hazırlık çalışması yapmamız gerekiyor. Hiçbir şeyi şansa bırakmamak için hazırlıklı olmak kritik gerekliliklerden biri belki de birincisi durumunda. Üstün hazırlık yapan nadiren başarısız olur.
Takım Oyunu: Konu hakkında çok bilgi ve deneyim sahibi olmasına rağmen uzman bir ekip ile birlikte çalışıyor. Filmi çeken kameraman ekibin hepsi de usta dağcılar. Aynı zamanda yanında kendisi ile birlikte durum değerlendirmesi yapan bir başka çok usta dağcı yakın arkadaşı da var. Yaptığı sporun içinde ‘Solo-Tek Başına’ geçiyor olsa da her büyük işte olduğu gibi başarı, bir ekip çalışması ile geliyor. Şirketlerin çalıştıkları alanda risk analizi ve değerlendirmesi yapabilecek yetkinlikte uzman kadrolar bulundurması gerekir. Özellikle yeni girilecek alanlarda gerekli uzmanlık mevcut kadrolar içinde bulunmuyorsa danışmanlık hizmeti almak önemlidir. Bazen sadece farklı bir bakış açısını değerlendirebilmek için bile danışmanlık hizmetlerinden faydalanılabilir.
Azim: Alex, hazırlık sürecinde antreman yaparken bir kaç defa kaza geçiriyor. Özellikle burkulan ayak bileği ciddi sıkıntılar çıkartıyorsa da gerekli önlemleri alıp çalışmaya devam ediyor. Özellikle proje geliştirme aşaması zorlu bir süreç olduğundan ayağımıza takılan birkaç taşla vazgeçme potansiyelimiz varsa yola hiç çıkmamak daha iyi olabilir.
Zamanlama: Alex, uygulamaya geçmek için en doğru zamanı yani yaz aylarını tercih ediyor. İlk denemesinde tüm ekibi ile birlikte hareket ediyor olmasına ve bir sonraki deneme için ekstra aylarca bekleyecek olmalarının yarattığı baskıya rağmen koşulların tırmanmak için uygun olmadığını fark edip bu girişimden yarı yolda vazgeçiyor. İş hayatında da risk almak için koşullar uygun değil ise durum düzelene kadar beklemek doğru bir karardır. Aynı iş veya proje farklı zamanlarda değerlendirildiğinde sonuçlar değişik olabilir. Harekete geçmek için doğru zamanı belirlemek bilgi, deneyim ve sağduyu gerektirir.
Konsantrasyon: İpli tırmanışlarda bile günlerce süren tırmanışı Alex, 4 saatten az bir zamanda gerçekleştiriyor. Bu öyle bir tırmanışki en ufak bir dalgınlık ölümle sonuçlanacak. Hiçbir şeyin odaklanmasını bozmasına izin vermeden hedefine ulaşmayı başarıyor. İş hayatında da odağını hiç kaybetmemek, piyasadaki değişen koşulların farkında olmak ve buna uygun tedbirleri gecikmeden almak sürekli gelişim ve değişimin bir parçası. Kendilerini sürekli olarak yenileme potansiyeli olan şirketler kriz ortamları gibi risklerin tavan yaptığı ortamlardan daha az zararla çıkma potansiyeline sahipler.
Filmde benzer tırmanışları yaparken ölen başka dağcılara atıfta da bulunuyor. Alex, özellikle hesaplanabilir riskler almak istiyor ve ölen dağcıların bazılarının tırmanma stilinin çok riskli olmasından dolayı ölümün kaçınılmaz son olduğunu ifade ediyor. Bu tip dağcıların başarılı olması için her şeyin yolunda gitmesi gerekiyor. Öte yandan Alex’in başarılı olmaması için ise her şeyin çok ters gitmesi gerekiyor. Arada çok büyük fark var. Nihayetinde dünyanın en büyüklerinden ve çıkılması en zor monolitine hiçbir yardımcı ekipman kullanmaksızın sadece çıplak elle tırmanmak gibi çılgınca bir girişim, Alex’in derin analiz, değerlendirme, hazırlık çalışmaları, azim ve kararlılığı ile birleşince adeta sıradan bir iş halini almış gibi duruyor. Alex Honnold’un bu çarpıcı hikayesinden şirket ve projelerdeki risklerin yönetimi ve başarıyı getiren faktörler itibari ile esinleneceğimiz çok şey olduğuna inanıyorum.
