CEO’lar çizginin dışına çıkmanın yollarını arıyor

Gözlerini 2019 yılında kapatan bir CEO, uykusundan 2023 yılında uyanmış olsaydı muhtemelen hala rüyada olduğunu düşünür, iş dünyasını tanımakta güçlük çekerdi… Zira son birkaç yıllık zaman zarfında başta pandemi ve enflasyon olmak üzere iş dünyasında şiddetli sarsıntılara sebep olan pek çok olay yaşandı… Hal böyle olunca CEO’ların yükümlülüklerini taşıyabilmek için ezbere bildikleri yolları unutup yeni rotalar çizmesi gerekti… Peki bu yeni rotalar neler? CEO’lar gerek olanı biteni gerekse olmaya devam edeni göz önünde bulundurduklarında ufukta ne görüyor? Yanıtlar “PwC 26. Küresel CEO Araştırması”nda…

Dünya çapında 105 bölgeden toplamda 4 bin 410 CEO’nun dahil olduğu ve Türkiye’den 87 CEO’nun katıldığı PwC 26. Küresel CEO Araştırması’nın sonuçları, geçtiğimiz yıla nazaran liderlerin iyimserlik düzeyinde keskin bir düşüş olduğunu ortaya koyuyor. Kemer sıkma politikaları söz konusu olduğunda akla gelen ilk yöntemler arasında yer alan çalışan sayısını azaltma, CEO’ların önemli kısmının ilk seçeneği… Küresel CEO’lar ve Türkiye’deki CEO’lar arasında en belirgin fark ise enflasyonun önümüzdeki 12 yıla etkisi sorulduğunda ortaya çıkıyor. Gelin hem dünyadaki hem Türkiye’deki CEO’ların halihazırda aldıkları aksiyonlara, geleceğe dair beklenti ve planlarına PwC’nin işaret ettiği sonuçlardan yola çıkarak birlikte bakalım…

CEO’lar çizginin dışına çıkmak gerektiğini düşünüyor

CEO’ların önemli bir kısmı şirketlerinin mevcut yapısıyla gelecek 10 yılda varlığını devam ettiremeyeceğini düşünüyor. Öyle ki “Şirketiniz mevcut çizgisinde ilerlerse işletmenizin ne kadar süre ekonomik açıdan işletilebilir olduğunu düşünüyorsunuz?” sorusuna Türkiye’de CEO’ların yüzde 35’i “On yıldan az” cevabı verirken küresel çapta bu yanıt yüzde 40’ı buluyor…

10 yıl içinde karlılığı neler etkileyecek?

Gerek Türkiye’deki gerekse dünya çapındaki CEO’lar önümüzdeki 10 yıl içinde kendi sektörlerindeki karlılığını artıracak ya da azaltacak birçok faktör olacağını öngörüyor. Türkiye’deki ve küreseldeki CEO’ların yarısından fazlasının ortak öngörüsü “müşteri beklentilerinde / önceliklerindeki değişiklikler” olarak araştırma sonuçlarına yansıyor. Türkiye’deki CEO’ların yüzde 72’si mevzuat değişikliklerini karlılığı etkileyecek en büyük etken olarak görürken küresel CEO’lar için bu faktör yüzde 53 ile ikinci sırada yer alıyor. Bunun yanı sıra Türkiye’deki CEO’ların yüzde 63’ünün yanıtları arasında yer alan “İş gücü/yetenek eksiği” faktörü küresel yanıtlara bakıldığında yüzde 52’nin öngörüsü oluyor. Ayrıca Türkiye’deki liderlerin yüzde 63’ü, küresel CEO’ların ise neredeyse yarısı (yüzde 49) metaverse, blockchain, yapay zeka gibi teknolojilerin sektörlerinin karlılığına tesir edeceğini düşünüyor.

Ekonomik büyüme iyimserliği rafa kalktı

Dünya çapında CEO’ların yüzde 18’ine göre ekonomik büyüme artacak ancak bu oran geçen seneki verilerle karşılaştırıldığında hayli düşmüş görünüyor… Geçtiğimiz yıl CEO’ların yüzde 77’si, bir önceki yıl ise yüzde 76’sı ekonomik büyümenin artacağını öngörüyordu. “Sizce gelecek 12 ay içinde küresel ekonomik büyüme artacak mı, aynı mı kalacak yoksa azalacak mı?” sorusuna verilen yanıtlar Türkiye özelinde incelendiğinde rakamların küresel oranlara oldukça yakın olduğu göze çarpıyor. 2023 yılı için Türkiye’deki CEO’ların yüzde 15’i ekonomik büyümenin artacağını düşünürken yüzde 77’si “azalacak” diyor.

Gelir artışı beklentisi uzun vadede artıyor

CEO’ların kendi şirketlerinin büyümesine duydukları güven azalsa da bu konuda ekonomik büyüme beklentilerine göre daha iyimser oldukları söylenebilir. Gerek dünyada gerekse Türkiye özelinde gelir artışına duyulan güven uzun vadede daha da artıyor. 2023 verilerine bakıldığında küresel CEO’ların yüzde 42’si, 12 aylık süreçte gelir artışı beklentisi içindeyken 3 yıllık süreç için beklentisi artanların oranı yüzde 53 oluyor. Türkiye bazında bu oranlar 12 aylık süre zarfı için yüzde 47, 3 yıl içinse yüzde 63 oluyor.

Hangi pazarların büyümesi bekleniyor?

Büyüme beklenen pazarlarda küresel CEO’ların sıralaması üç yıldır neredeyse aynı. Türkiye’de ise, son üç yıldır başı çeken ABD, yerini Almanya’ya bırakarak ikinci sıraya geriledi. “Önümüzdeki 12 ayda, kendi ülkeniz dışında büyüme beklediğiniz pazarlar hangileri?” sorusuna verilen cevaplar sıralandığında 2023 yılında Türkiye’nin listesine yüzde 11 ile son sıradan giren Fransa, küresel CEO’ların listesinde yer almıyor. Küresel CEO’ların güncel listesinde yine yüzde 11 ile sonuncu sırada yer alan Avusturalya ise Türkiye CEO’larının listesinde yer almıyor.

Enflasyon Türk CEO’ları daha çok korkutuyor

Araştırma sonuçları gösteriyor ki CEO’lara göre enflasyon ve makroekonomik dalgalanmalar önümüzdeki 12 ayda daha etkili olacak. Ayrıca önümüzdeki 12 aylık süreçte enflasyon, makroekonomik çalkantılar ve jeopolitik çatışmaları tehdit olarak gören Türkiye’deki CEO’ların oranı küresel CEO’ların neredeyse iki katı. Şirketlerin maruz kalacağı öngörülen diğer tehditler arasında yer alan siber riskler, iklim değişikliği, sağlık riskleri ve sosyal adaletsizliğin etkisi gerek küreseldeki gerekse Türkiye’deki CEO’lara göre önümüzdeki 5 yıl içinde daha da artacak.

İklim krizi tedarik zincirini de vuracak

CEO’lar önümüzdeki 12 ayda iklim riskinin; fiziksel varlıklarından çok, maliyet profillerini ve tedarik zincirlerini etkileyeceğini düşünüyor. Türkiye’deki CEO kelimesi aynı satırda olsun iklim krizinin maliyet profiline “oldukça etki edecek” diyenlerin oranı yüzde 28 iken küresel CEO’lar için bu oran yüzde 17 oluyor. İklim krizinin tedarik zincirine oldukça etki ederek kırılmalar yaratacağını düşünen CEO’ların oranı ise yine Türkiye’de (yüzde 25) dünyaya (yüzde 16) kıyasla daha fazla…

Hedefte iklim dostu yeni ürünler var

Şirketlerin iklim değişikliği riskine karşın alabileceği aksiyonlar listesinin ilk üçünde “İklim dostu yeni ürünler ve süreçler ortaya koymak”, “Şirketin emisyonlarını düşürmeye yönelik girişimleri uygulamak” ve “Emisyonları azaltmak, iklim risklerini hafifletmek için veriye dayalı, kurumsal düzeyde bir strateji geliştirmek” geliyor. CEO’ların yanıtlarına göre bu üç aksiyonu “tamamlayan” şirket oranı Türkiye’de sırasıyla yüzde 32, yüzde 31 ve yüzde 29 olurken küreselde yine sırasıyla yüzde 25, yüzde 27, yüzde 23 oluyor.

CEO’ların siber güvenlikle imtihanı

CEO’lar, jeopolitik çatışmalar karşısında, siber yatırımlarını artırıyor, tedarik zincirlerini düzenliyor ve faaliyet gösterdikleri lokasyonları değiştiriyor. Önümüzdeki 12 ayda karşılarına çıkabilecek jeopolitik çatışmalarla baş edebilmek için alınan önlemlerin başında ise “Halihazırda varlık gösterilen pazarlardaki konumu düzenlemek ve/veya yeni pazarlara doğru genişlemek”, “Ürün/hizmetleri çeşitlendirmek” ve “Tedarik zincirine düzenlemeler ayarlamalar yapmak” geliyor. Bu ilk üç önlem açısından Türkiye’deki CEO’ların dünya ortalamasının üzerinde kaldığı görülüyor. Diğer taraftan Türkiye’deki CEO’ların yüzde 35’i siber güvenlik ve veri güvenliği yatırımlarını artırmaya yönelik önemler alırken küresel CEO’larda bu oran yüzde 48 oluyor.

Zorluğun karşısından çeşitlilik var

Mevcut koşullar karşısında CEO’lar maliyetleri azalttıklarını ve gelir artışını teşvik ettiklerini söylüyor. Bununla birlikte, birçoğu iş gücünü azaltmayı planlamıyor. Şirketlerin önümüzdeki 12 aylık süreçte karşılaşabilecekleri zorluklarla baş edebilmek için aldığı/almayı düşündüğü önlemlerin başında ise sırasıyla operasyonel maliyetleri düşürmek, ürün ve hizmetlerin fiyatlarını artırmak ve hizmetleri/ürünleri çeşitlendirmek geliyor. Türkiye’deki CEO’ların yüzde 74’ü halihazırda operasyonel maliyetleri düşürmüşken küreselde bu oran yüzde 52 oluyor. Söz konusu ürün ve hizmetlerin fiyatlarını artırmak olunca da Türkiye’deki CEO’ların yüzde 75’i, diğer ülkelerdeki CEO’ların ise yüzde 51’i halihazırda harekete geçtiğini belirtiyor.

Türkiye’deki CEO’lara göre işten ayrılmalar artacak…

Dünya çapındaki CEO’lar arasında şirketlerindeki mevcut işten ayrılma oranlarının aynı kalmasını bekleyenler, artmasını ya da azalmasını bekleyenlerden fazla. Türkiye özelinde ise durum tam tersi… “Sizce önümüzdeki 12 ayda şirketinizde işten ayrılanların/ emekli olanların oranında ne gibi değişiklikler olacak?” sorusuna küresel çapta CEO’ların yüzde 37’si “değişiklik olmayacak” yanıtını verirken yüzde 23’ü “biraz artacak” diyor. Türkiye’deki CEO’ların ise yüzde 23’ü “değişiklik olmayacak” derken yüzde 39’u “biraz artacak” diyor.

CEO’lar yeniliğe vakit ayırmak istiyor

Gerek dünya genelinde gerek Türkiye’de CEO’lar şirketlerinde yenilikler yapmaya daha fazla vakit ayırmak istiyor. Türkiye’deki CEO’lar mevcut zamanlarının yüzde 58’ini hazırdaki operasyonel performansa, yüzde 42’si ise gelecekteki talepleri karşılamak için şirket stratejisini dönüştürmeye ayırdıklarını söylüyor. Diğer taraftan Türk CEO’lara “Şu anda öğrendikleriniz ışığında, eğer boş bir takvimle her şeye baştan başlayabilseydiniz zamanınızın ne kadarını neye ayırırdınız?” diye sorulduğunda vakitlerinin yüzde 57’sini gelecekteki talepleri karşılamak için şirketi ve şirket stratejisini dönüştürmeye ayırmak istediklerini söylüyorlar.

Şirketler yapay zekadan maksimum verimi nasıl elde edebilir?