Reklamcılar Platformu Sektör Durum Tespit Raporu’nu yayınladı
“Reklamcılar Platformu” adıyla örgütlenen sektör çalışanları 2022’nin Kasım ayından bu yana faaliyetlerini sürdürüyor. Daha önce iki kez Taban Ücret Politikası Raporu yayınlamış olan Reklamcılar Platformu 15 Mart-22 Mart 2024 tarihleri arasında, sektöründeki mevcut durumu daha iyi anlayabilmek amacıyla bir anket çalışması gerçekleştirdi. Anket sonuçları sektörün büyük bir yetenek krizinin eşiğinde olduğunu gözler önüne seriyor, zira çalışanların yalnızca yüzde 14,3’ü mutlu olduğunu belirtirken yaklaşık 5 çalışandan 4’ünün sektör değiştirmeyi hedeflediğini söylüyor…
49 farklı yaratıcı reklam ajansında çalışan kişiden görüş alınan ankette, 2023 yılında Türkiye’de en fazla yaratıcılık ödülü almış ajanslar listesindeki ilk 10 ajansın tamamı, ilk 20 ajansın da 16’sından katılım oldu. Toplamda 217 yaratıcı reklam ajansı çalışanından görüş alınan anket sonuçları anonim olarak toplanarak analiz edildi.
Reklam Sektörü Durum Tespiti Araştırması’nın katılımcılarının yüzde 57,4’ü network, yüzde 41,7’si bağımsız ajans çalışanlarından; yüzde 0,9’u ise freelance çalışanlardan oluşuyor. Katılımcıların neredeyse yüzde 70’i 6 yıldan fazla sektör deneyimine sahip. Ankete katılan kişilerin çoğunluğu İstanbul’da ikamet ediyor olsa da yüzde 21’lik bir oranla azımsanmayacak bir grup, başka şehirlerde yaşadığını belirtiyor.
Barınma durumuna bakıldığındaysa reklamcıların yüzde 71,4’ünün kiracı olduğu görülüyor. Katılımcıların yüzde 36’sının 10 yıl ve üzeri deneyime sahip olduğu göz önünde bulundurdulduğundaysa ülkemiz ve sektördeki satın alım gücüne dair de bir tablo ortaya koyuyor demek mümkün. Kirada oturan reklamcıların ortalama ödediği kira ise 15 bin 250 TL.
Çalışma evden, harcamalar cepten
Pandemiyle birlikte hayatımıza giren uzaktan çalışmanın reklam sektörü için artık norma dönüştüğünü rahatlıkla söyleyebiliriz. Öyle ki, sektördekilerin yalnızca yüzde 3,2’si ofise giderek çalıştığını bildiriyor. Yüzde 57,4 hibrit şekilde çalışırken; yüzde 37,5 tamamen uzaktan çalıştığını belirtiyor.
Fakat evden çalışmanın yaygınlığına rağmen reklam ajanslarının artan ev harcamalarında çalışanlarına destek olmadığı anket verilerine yansıyor. Katılımcıların yalnızca yüzde 7,4’ü internet, yüzde 1,4’ü de ısınma ve elektrik desteği alabiliyor.
Diğer taraftan, evden çalışmanın yarattığı hak kayıpları da var. Bu durumun en büyük örneği, evden çalışma sisteminde ortadan kalkan fazla mesai yemekleri. Katılımcıların önemli bir kısmı, ofisten çalışılan dönemde fazla mesaideki yemeğini ajansa fatura edebilirken, uzaktan çalışıldığında böyle bir uygulamanın artık mümkün olmadığını söylüyor. Fazla mesai sebebiyle yemek hazırlamaya zaman bulamayan çalışanlar için bu, yaşam kalitesini etkileyen, iyi olma halini zedeleyen bir durum.
Diğer yan haklarda durum ne?
Reklam sektöründe, özel sağlık sigortasının en yaygın şekilde faydalanılan yan hak olduğunu görülüyor. Ankete katılanların yüzde 91,7’si ajanslarının özel sağlık sigortası sunduğunu belirtiyor. Fakat ankete katılanların yüzde 60’ı özel sağlık sigortası dışında hiçbir yan haktan faydalanmıyor.
Peki temel haklar?
Reklam sektörü çalışanlarına “maaşınızı nasıl alıyorsunuz?” sorusu karşısında yüzde 8,8’i, “bir kısmı bankaya yatıyor, bir kısmı elden veriliyor” şeklinde cevap veriyor. Sigortasının net maaş üzerinden değil de eksik yattığını söyleyenlerse yüzde 14,3’ü oluşturuyor.
Çift bordro ile ücret ödemenin vergi kaçırma suçuna girdiği ve işverenin SGK kesintisini, gelir vergisini çalışanın aldığı brüt ücret üzerinden ödememesinin ise cezai yaptırımı olduğu göz önünde alındığında sektörde temel haklar konusunda da hâlâ sorun yaşandığı anlaşılıyor.
Yaratıcı reklam ajanslarındaki en büyük sorunlar ne?
“Sizce çalıştığınız ajanstaki en büyük sorun ya da sorunlar neler?” sorusuna verilen ilk üç cevap:
- Düşük maaşlar
- Fazla mesai ücreti alamamak
- İşe göre eksik kadroyla çalışmak şeklinde sıralanıyor.
Ajanslarında bu sorunlarla mücadele eden reklamcıların yalnızca yüzde 31’i mevcut ajansında kalma konusunda kararlı. Geriye kalan yüzde 69 kararsız veya yakın zamanda iş değiştirmeyi planlayanlardan oluşuyor. Bu da sektör çalışanlarının özellikle en fazla öne çıkan düşük maaş sorunuyla, sürekli iş değiştirerek baş etmeye çalıştığını ortaya koyuyor.
Değer katan sektörün değersiz çalışanları
Sorunlara biraz daha geniş perspektiften bakmak için “Sizce sektördeki en büyük sorunlar ne?” sorusu yöneltildiğindeyse yanıtlar birbirine yakın oranlarda;
- Düşük maaşlar
- Fazla mesai
- Sektörün itibarsızlaşması
- Çalışanların değer görmemesi
- Temel işçi haklarına saygı gösterilmemesi olarak sıralanıyor.
Öne çıkan ilk 5 cevap da reklamcıların hak ettikleri değeri gerek maddi gerekse manevi açılardan göremediklerini ortaya koyuyor. Reklamcılar Derneği’nin Nisan 2024’te yayımladığı, Türkiye’de Tahmini Medya ve Reklam Yatırımları 2023 Raporu’na göre, geçtiğimiz yıl medya ve reklam yatırımların yüzde 120 büyütmeyi başaran reklam çalışanları, insani yaşam koşullarına sahip olmadıklarını bu cevaplarla belirtiyor.
Maaşlardaki son durum ne?
Reklamcılar Platformu daha önce 2023 ve 2024 olmak üzere iki kere Taban Ücret Politikası Raporu yayınlamış ve reklam sektörü çalışanlarının alması gereken asgari ücret tutarlarını belirlemişti.
2024 yılında ajansların en son zam döneminde uyguladığı zam oranları değişiklik gösterse de en fazla uygulanan oranın yüzde 30 – yüzde 45 aralığı olduğu anketle birlikte tespit edilmiş.
Bu zam oranlarına göre mart ayında alınan maaşlarda katılımcıların yüzde 82,9’unun 2024 Taban Ücret Politikası’nda belirlenen maaşlara dahi ulaşamadığı görülüyor.
Tüm deneyim seviyelerinde kendini gösteren bu durumun yüzde 91 ile en yoğunluklu yaşandığı çalışan grubu, 3-5 yıllık deneyim düzeyindeki reklamcılar. Ardından sırasıyla 1-2 yıllık, 6-9 yıllık ve 10+ yıllık deneyimliler geliyor.
Sektöre mutsuzluk hakim!
Reklam sektörü çalışanlarının yalnızca yüzde 14,3’ü mutlu olduğunu söyleyebiliyor. Diğer taraftan Türkiye’nin geneline baktığımızda, TÜİK’in 2023 Yaşam Memnuniyeti Araştırması’na göre nüfusun yüzde 52,7’si mutlu olduğunu belirtiyor. Bu da bize, 2024 Dünya Mutluluk Araştırması Raporu’na göre 143 ülke arasında 98. sırada olan Türkiye’de reklamcıların en mutsuz kesimlerden birini oluşturduğunu gösteriyor. Daha da çarpıcı olan kısımsa anketi yanıtlayanların yüzde 49’unun çok mutsuz ve mutsuz hissettiğini belirtmesi.
Yetenek kaybı kaçınılmaz gözüküyor
Çalışanlarının neredeyse yarısının mutsuz olduğu bir sektörde elbette sektör değiştirmeyi düşünenlerin oranı da bir hayli yüksek. Anketi yanıtlayanların yüzde 44,4’ü sektör değiştirmeyi düşündüğünü, yüzde 33,3’ü ise kararsız olduğunu belirtiyor. Yani, yalnızca yüzde 22,2 reklamcılığa devam etmek istediğinden emin.
Bu tablo, çalışanlarının yüzde 80’inin terk etmek üzere olduğu reklam sektörünün ne kadar hassas bir durumda olduğunu gösteriyor.
Yapılan araştırma aynı zamanda sektörün, tecrübeli kesimden kan kaybettiğini de gözler önüne seriyor. “Sektör değiştirmeyi düşünüyor musunuz?” sorusuna evet cevabı verenler, yüzde 35,4 ile en yüksek oranda 10 yıl ve üzeri deneyime sahip olan reklamcılar. Reklamcılığın, usta-çırak ilişkisiyle ve tecrübe aktarımıyla ilerleyen bir sektör olduğunu düşündüğümüzde, reklamcılığın gelecek 10 yılının da tehlikede olduğunu söylemek mümkün…
Reklamcılar Platformu’ndan mesaj var
“Reklam sektörü, çalışanlarının çoğunluğunun sektör değiştirmeyi düşünmek zorunda kaldığı bir yere dönüşmüş durumda. Düşük maaşlar ve fazla mesai arasına sıkışan reklamcılar, durmaksızın ajans değiştirerek kendini koruma altına almaya çalışıyor. Ajanslar, sektördeki en büyük değeri yaratan tecrübeli reklamcıları kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya. Bu da hiç kuşkusuz önümüzdeki yıllarda hem üretim kalitesinin düşmesine hem de yeni reklamcılar yetişememesine sebep olacaktır.
Yüksek mutsuzluk oranlarına sebep olan düşük maaşlar ve uzun mesai saatleri gibi sorunlar, bizlere reklam emekçilerinin örgütlenmesinin önemini tekrar hatırlatıyor. Bu vesileyle yeniden tüm reklam emekçilerini Reklamcılar Platformu’na katılmaya ve haklarımız için birlikte mücadele etmeye davet ediyoruz.
Reklamcılar Platformu, sektör çalışanlarının hak ettiği şartlarda yaşayabilmesi ve mutlu bir şekilde çalışabilmesi için kararlılıkla çalışmaya devam edecektir.”
Reklamcılar Platformu “Taban Ücret Politikası 2024 Raporu”nu yayınladı!
