Tüketicinin üstüne Antep fıstığı yağıyor! Peki neden?

Dubai Çikolatası’yla şahlanan Antep fıstığı, kelimenin tam anlamıyla altın çağını yaşıyor… Popüler kahve dükkanlarının menülerinde de atıştırmalık markalarının ürün portföyünde de artık baş köşeyi fıstıklı ürünler süslüyor, lezzet kattığı ürünler yok satıyor… Üstelik bu popülarite sadece Türkiye ile de sınırlı değil. Araştırmalar Antep fıstığının globalde de önlenemeyen yükselişine işaret ediyor. Peki, ne oldu da yılların Antep fıstığı bir anda popüler hale geldi? Global markalar, Antep fıstığını ürün portföylerine entegre ederken hangi stratejileri benimsiyor? Fıstık bazlı ürünlerin popülerleşmesi, gıda ve içecek sektöründe hangi yeniliklere kapı aralıyor? İşte yanıtlar…

Antep fıstığı bugünlerde hiç olmadığı kadar popüler. Dev kahvecilerin fıstıklı kahveleri, tatlıcıların bol fıstıklı-hatta fıstık şeklin­deki- tatlıları, fıstıklı gofretler, salepler ve elbette Dubai Çikolatası… Özellikle Dubai Çikolatası öyle bir furya yarattı ki Antep fıstığını adeta bir salgına dönüştürdü.

Z Kuşağı Antep fıstığına bayılıyor!

Ancak bu popülarite yalnızca Türkiye ile sınırlı değil. Antep fıstığı küresel pazarda giderek değer kazanıyor. World Pistachio Market Report 2022’ye göre, 2021 yılın­da yaklaşık 4 milyar dolar olan küresel Antep fıstığı pazarının 2027 yılına kadar 4,8 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Araştırmalar Antep fıstığının Z kuşağının da gözdesi olduğunu gösteriyor. Z kuşağı tüketicileri arasında fıstığın artan popüla­ritesi, gıda ve içecek sektöründe büyüyen bir trendi yaratıyor. Globalde Starbucks, Häagen-Dazs ve Wonderful Pistachios gibi tanınmış markalar, yerelde ise Ülker, Kahve Dünyası, Şölen, MADO gibi mar­kalar birer birer fıstık aromalı ürünler pi­yasaya sürüyor; Z kuşağı ile sosyal medya kampanyaları aracılığıyla etkileşim kura­rak bu trendden faydalanıyor. Böylece fıs­tığın pazarlama kampanyalarındaki yeri de günbegün artıyor.

Markaların da radarında fıstık var

Dubai Çikolatası’yla başlayan Antep fıstığı furyası, markaların da radarında. Antep Fıstıklı çikolata ve lokumdan öteye gitme­yen ürün portföyleri bir anda çeşitlenme­ye başladı. Kremalardan fıstıklı içecekle­re, gofretlerden keklere ve de türlü türlü sağlıklı atıştırmalıkların içerisine bir bir girmeye başladı. Örneğin Starbucks bu yıl kış menüsünde fıstığın zengin ve zarif aro­masıyla içeceklerini buluşturdu. Espresso ve süte alternatif yulaf lezzetiyle harman­lanarak hazırlanan Pistachio Latte, fıstık aromalı köpüğüyle tamamlanıyor. Serinin soğuk alternatifi Iced Pistachio Latte ise fıstık aromalı sos, buz ve süte alternatif yulaf lezzetiyle hazırlanan ferahlatıcı seçe­nekler arasında yer alıyor. Misafirler, aynı zamanda bu serinin fıstık aromalı köpüğü “Pistachio Foam”u diledikleri içeceğe ek­leyerek kişiselleştirilmiş lezzet deneyimini yudumlayabiliyor.

Medya 21 bin kez “fıstık” dedi!

Marketing Türkiye için MTM-Medya Ta­kip Merkezi’nin derlediği verilere göre, “fıstık” sözcüğü 2023 yılında internette 14 bin 124 kez yer alırken 2024 yılına gelin­diğinde bu sayı 17 bin 693’e ulaştı. Fıstık sözcüğü 2024’te yazılı basında 2 bin 115, televizyonda ise bin 695 kez kendine yer buldu.

Pek çok sektörü hareketlendirdi

Dubai Çikolatası trendinin çikolata sektö­rünü hareketlendirdiği bir gerçek, ancak bununla sınırlı değil. Dubai Çikola­tası’nın popülerleşmesi, Antep fıstı­ğı ve fıstık ezmesine olan talebi de ciddi şekilde artırdı. Özellikle son birkaç ayda Antep fıstığının tarla fiyatı 150 TL’yken marketlerde üç bin TL’ye kadar yükseldi. Son iki ayda Antep fıstığı ürünlerinde yüzde 70’e va­ran fiyat artışları gözlemlendi. Özellikle evde Dubai Çikolatası yapmak isteyenler marketlerde Antep fıstığı ezmesi arayışı­na girdi. Bercekız Servet, Antebella gibi markalar bu anlamda en çok karşımıza çıkan Antep fıstığı ezmeleri oldu. Dubai Çikolatası’nın Türkiye’de büyük market zincirleri ve çevrimiçi platformlarda hızla popülerleşmesiyle birlikte, Getir, Migros ve CarrefourSA gibi marketlerde bu çiko­lataya olan talep, sosyal medya etkisiyle patlama yaşadı. Ürün, kısa sürede raflarda en çok satanlar arasına girdi. Eylül ayında Hepsiburada’da satışa sunulmasının ar­dından platformda güçlü bir satış ivmesi yakalayan Dubai Çikolatası, ev kategorisi­nin ardından en çok aranan ilk üç kelime arasına girdi. Özellikle e-ticaret sitelerin­de, 2024’ün Ekim ayından itibaren en çok aranan ve sipariş edilen ürünler arasında yer aldı.

“Aflatoksin” tartışmaları

Fıstığın bir anda pek çok ürünün içinde bu denli yoğun kullanılması farklı tartış­maları da beraberinde getirdi. Geçtiğimiz aylarda Avrupa’ya ihraç edilen bazı Antep fıstıklarının “aflatoksin” isimli toksik bir madde içerdiği gerekçesiyle geri gönde­rildiğine dair haberler gündeme gelmişti. Uzun vadede karaciğer kanserine neden olan bu zehirli ürünler konusunda uzman­lar uyarılarda bulunurken Antep fıstığı­nın bu popülerliğinin ardından aflatoksin gerekçesiyle yurt dışına gönderilemeyen fıstıkların olduğunu iddia edenler de az değil.

En büyük üretici ABD

Global kaynaklarda yer alan bilgilere göre insanlar en az 300 bin yıldır fıstık tüketiyor. Dünyanın en büyük fıstık üreticisi ise ABD… 2022 ile 2023 yıllarında dünyadaki fıstık üretiminin yüzde 54’ünü kapsayan ABD’yi yüzde 27 ile Türkiye ve yüzde 14 ile İran takip ediyor. Ayrıca Suriye ve Yunanistan’da da fıstık yetiştiriliyor.

Tarımsal destek kapsamına alınmalı

✓ Antep fıstığına olan yoğun ilgi son yıllarda artan üretim rekoltesini eritme çabasının bir sonucu olarak değerlendirilebilir. Şanlıurfa başta olmak üzere Diyarbakır, Mardin gibi illerde Antep fıstığı üretiminin artması, pazardaki arz miktarını ciddi şekilde yükseltti. Bu durum, Antep fıstığının tüketim alanlarını genişletmeye yönelik yeni ve inovatif ürünlerin geliştirilmesine öncelik verilmesini beraberinde getirdi.

✓ Tüketici, “Antep fıstığı tüketim çılgınlığı” diye adlandırılmasının baş mimari olan Dubai Çikolatası, fıstık barlar gibi ürünlerle tanıştı. Bu ürünler özellikle Orta Doğu ve Türkiye gibi kültürel olarak fıstıklı ürünlere aşina ülkelerde hızla benimsenerek popüler hale geldi. Tıpkı baklavanın ve diğer geleneksel tatlıların bu kültüre yerleşmiş olması gibi, Antep fıstığı ile üretilen yeni ürünler de zamanla bu alışkanlıkların bir parçası haline gelecek gibi görünüyor. Antep fıstığı gastronomi sektöründe hem geleneksel hem de modern lezzetlerle uzun vadeli bir oyuncu olmaya devam edecektir.

✓ Gaziantep Ticaret Odası olarak, Antep fıstığının 2000 yılında coğrafi işaret tescilini alarak bu değeri hem yerel hem de ulusal ölçekte koruma altına aldık. Şimdi ise Antep fıstığını uluslararası arenada hak ettiği yere taşımak için Avrupa Birliği tescili üzerinde çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Antep fıstığı, yetiştirilmesi yoğun emek isteyen ve doğa koşullarına hassas bir ürün. Özellikle son yıllarda artan üretim maliyetleri ve değişen iklim koşulları, üreticilerimiz için zorluklar yaratıyor. Bu nedenle, Antep fıstığının devlet tarafından tarımsal destek kapsamına alınması gerektiğine inanıyoruz.

Hak ettiği görünürlüğe kavuştu

✓ Antep fıstığı çılgınlığı, aslında haklı bir çılgınlık. Çünkü inanılmaz lezzetli bir ürün. Bence az meşhur değildi, ancak bu son çılgınlıkla belki de hak ettiği görünürlüğe kavuştu.

✓ Anadolu’da bir laf vardır: Kırk gün kar yağar, 1 gün av olur diye. Kırk gün bazı şeyler için hazırlanırsın, beklersin olmaz. Ama o bir gün olduğunda da kırk günün emeğine değecek şey olur… Aslında pek çok trend geldi geçti, kimisi çok büyüdü kimisi büyüyemedi… Ama Dubai Çikolatası ile Antep fıstığının abartılı bir şekilde sunumu ve bu trendin çok sevilmesi olayı değiştiren şey oldu. Adının da Dubai Çikolatası olması ve Dubai trendinden geliyor olması bizim kültür olarak ithal ürünleri seviyor olmamızdan kaynaklanıyor diyebiliriz. Dışarıdan gelmiş bir şeye olan heyecanımız biraz daha fazla oluyor ne yazık ki. O trend aslında insanlarda bu farkındalığı yarattı. Ama kendi fıstığımızın hem nerelere gidebileceğini hem de dünya çapında ne kadar özel bir ürün olduğunu bizlere gösterdi.

✓ Antep fıstığı trendi bence Dubai Çikolatası’ndan evvel de hiç az değildi. Ama sonrasında da devam etti ve devam edeceğine de eminim. Bizim burada yapmamız gereken şey, ilgili bakanlıkların da desteğiyle, var olan menengiç ağaçlarını güçlendirmek ve verimli hale getirmek olmalı. Dağlarda halihazırda kendi kendine yetişmiş menengiç ağaçları, ehlileştirilip tarıma kazandırılabilir. Bu da ekonomiye muazzam bir katkı sağlayacaktır. Antep fıstığının bu değerini, bu trendi milli bir mesele gibi görerek artırabiliriz.

Antep fıstığı yatırım aracına dönüştü

✓ Antep fıstığı, çok speküle edilen ve son yıllarda hammadde olarak kullanılması haricinde zaten bir yatırım aracı olarak kullanılan bir “emtia” konumunda idi. Biz, baklavacılar olarak Antep fıstığının yatırım aracı haline gelmesi sonucu fiyatlarında spekülatif artışlar olması nedeniyle çok ciddi sıkıntılar çekiyorduk. Bunlara çözüm üretilmesi için yerel yöneticilerle ve hatta Ticaret Bakanlığı ve Tarım ve Orman Bakanlığı yetkilileriyle de görüşmemize rağmen maalesef bir sonuç alamıyorduk. Sıkıntılarımızı yerel basın ve STK’ler üzerinden çözmeye çalışırken maalesef iş ortaklarımız olan fıstık tüccarlarıyla ters düştük.

✓ Ancak özellikle 2024 yılında faizlerin yüksek olması nedeniyle, bir süreliğine yatırım aracı olmaktan çıktı. Üzerine bir de 2024 mahsulünün tarihi rekoltede olmasıyla fıstık fiyatları tabiri caizse bir anda çakıldı. Bu sene yaklaşık 600 bin tonun üzerinde rekolte oldu ve normalde yurt içinde bir yılda tüketilen Antep fıstığı miktarı 150 bin ton civarındadır. Yani geçtiğimiz senelerden ambarlarda olan ürünlere ek olarak sırf bu yılki rekolte, ihracat yapılamadığı takdirde dört yıl yeterliydi. İhracatta da rekabetçi bir fiyat olmaması nedeniyle Antep fıstığının ihracatı geçtiğimiz süreçte düşüktü. Fiyattaki çakılma sonucu önce stokçuların talepleri, sonrasında da Dubai Çikolatası’na olan yüksek talebin etkisiyle fıstık talebinin artmasına bağlı olarak fiyatlarda ani düşüşün hemen devamında ani yükseliş yaşandı. Yani yeni rekolte ile birlikte bir volatilite oldu.

Dubai Çikolatası üretimi artırdı

✓ Antep fıstığı gerçekten lezzetli bir ürün. Önceden sadece baklavalarda, tatlılarda kullanılıyordu. Tabii sonra bu lezzetli ürün her yere girmeye başladı. Özellikle künefecilerde, kadayıfçılarda, dondurmacılarda kullanılıyor yoğun olarak. Bunun yanında önceki yıllara göre baklavada kullanımı daha da arttı. Önceden bir kilo baklavaya 50 gram kullanılıyordu, şimdi 150 gram kullanılıyor. Bunun akabinde tabii artık yemeklerde de kullanılmaya başlandı. Kısacası her yerde Antep fıstığı kullanılır hale geldi.

✓ Son dönemde de özellikle Dubai Çikolatası’nın popüler olması tüketimi daha da artırdı. Fakat fıstık bulamama gibi bir sıkıntımız da yok. Şanlıurfa’ya bolca fıstık ağaçları dikildi. Bu yıl da mahsul boldu. Fakat böyle bir popülerlikten sonra fıstık tüccarları bunu ne yazık ki kendi lehlerine değerlendirdirip fıstık fiyatlarını artırdılar.

✓ Sezonda baklavalık fıstığın fiyatı 800 TL iken şu anda bin 400 TL oldu. İşin içine KDV, nakliye gibi kalemler eklenince de bu fiyat daha da artıyor. Baklava fiyatlarının yüksek olması da buna bağlı. Bu duruma binaen, pahalılığa çözüm bulmak için Ticaret Bakanı yardımcısı ile yaptığımız görüşmede, Suriye ile yapılacak serbest ticaret anlaşmasının içerisine fıstık ithalatını da koyduk. Suriye’den ülkemize fıstık geldikçe de fiyatlarda bir denge oluşacak.

Her zaman başımızın tacı

✓ Gastronomi kültürümüzde önemli bir yere sahip olan Antep fıstığı, Türk mutfağının vazgeçilmez ürünlerinden biri. Sadece tatlılarda değil, kebaplarda, hamur işlerinde ve mezelerde de sıkça kullanılıyor. Son dönemde “çılgınlık” diyebileceğimiz artışın temelinde ise birkaç faktör yatıyor. İlk olarak, sağlıklı yaşam trendleri ve doğal ürünlere yönelim. Antep fıstığı protein, sağlıklı yağlar ve vitaminler açısından zengin içeriğiyle hem günlük atıştırmalıkların hem de tatlıların vazgeçilmez bir bileşeni. Ayrıca premium içeriklere olan talep dünya genelinde yükseliyor. Tüketiciler artık ürünlerde sadece tat aramıyor, aynı zamanda o ürünün hikayesini, kalite güvencesini ve yerel bir değeri desteklemesini önemsiyor. Antep fıstığı da tüm bu beklentileri karşılayan bir ürün.

✓ Antep fıstığına yönelik tercih ve beğeninin artmasıyla paralel olarak yıllardır geliştirdiğimiz ürün portföyümüzün gördüğü ilgiden memnunuz. Elbette en başta, ikramlık kategorisinin vazgeçilmezi, tasarımı Karim Rashid tarafından Şölen için özel olarak yapılan Antep Fıstıklı Milango yer alıyor. Pek çok tüketicimizin sosyal medyada, Milango hakkında “Dubai Çikolatası’nın atası” gibi yorumlar yaptığını gördük. Akışkan fıstık dolgusu ve yumuşak kek yapısıyla fark yaratan bir ürün olan Antep Fıstıklı Luppo da premium içeriklere olan talebin ne denli yüksek olduğunu bir kez daha kanıtladı. İç pazarda ve global ölçekte büyük beğeni toplayan bu ürünümüz Marketing Türkiye için YouGov Türkiye’nin halk oylaması ile belirlediği “Yılın İnovatif Ürünleri”nden biri seçildi.

Dubai Çikolatası bu senenin belirleyicisi oldu

✓ Fıstıklı olan ürünlere ilgi dünya genelinde arttı. Ben bunu Asya’da da Avrupa’da da gözlemliyorum. Münih’teki şubemiz henüz 4 aylık bir şube. Oradaki gözlemlerimizde bile içinde fıstık olan ürünlere karşı insanların ilgisi dikkat çekiyor. Biz de önemli bir fıstık ihracatçısı ülke olduğumuz için Türkiye’den giden Antep fıstığının da bu anlamda talebi fazla. Bu sene fıstık rekoltesi çok boldu ve fiyatlar belli bir yere kadar düştü. Ancak bu senenin beklenmeyen ve belirleyicisi olan şeyi Dubai Çikolatası oldu. Çünkü fıstık kreması ve sürülebilir fıstık ürünleri üretiliyordu birkaç yıldır. Ancak Dubai Çikolatası ile onun bir ham maddesi konumuna geldi. Dolayısıyla insanlar evlerine fıstık kreması alımını da artırdı. Yani hem fıstık kreması hem de Dubai Çikolatası ayrı ayrı talep görmüş oldu. Bu da hem dünyada hem de Türkiye’de fıstık talebini artırdı.

✓ Türkiye’nin dezavantajı ise, ithalat yasak olduğu için, fıstık çıkabiliyor ama fıstık giremiyor. Dolayısıyla fiyat baskısından iç pazar daha fazla etkileniyor. Türkiye’de fıstık bulamama değil, yüksek fiyat sorunu var. Ama maalesef stokçuluğun ve ürünün sonradan piyasaya sürülmesi gibi durumlar nedeniyle fiyat artışlarından ve kayıt dışılıktan muzdaribiz.

✓ Dubai Çikolatası bu senenin konusu, her sene piyasada farklı dinamiklerle şekilleniyor. Bunun dışında fıstığı içeren ürünlerin, çikolata ve tatlıcılık sektöründe de daha fazla müşteri tarafında talep edilen bir şey olduğunu görüyorum. Bir şeyin içerisinde fıstık olması ya da fıstık içermesi müşteri tarafında çok talep görüyor.

Tüketicilere göre yılın en başarılı reklamları!