Türkiye’nin Kanaat önderleri

Toplumlar, tarih öncesi çağlardan bu yana kendi içlerinden “kanaat önderleri” çıkarmış, kimi zaman toplum içerisindeki bir sorunun çözümünde, kimi zaman alınacak bir kararda, kimi zamansa birlik ve beraberliğin sağlanabilmesi adına bir uzlaşı noktası olarak onlara başvurmuştu. Bugünün dinamiklerinde ise kanaat önderlerinin bir süper gücü var: Sosyal medya! Yaptıkları tek bir paylaşımla toplulukları harekete geçirebiliyor, sordukları bir soru üzerine günlerce tartışılabiliyor ya da tek bir çağrıda kocaman bir dayanışma ağı oluşturabiliyorlar… Peki, Türk toplumu bugün kimleri kanaat önderi olarak görüyor? Yanıtlar Marketing Türkiye adına VeriNays Araştırma Şirketi’nin gerçekleştirdiği “Toplumun Kanaat Önderleri” araştırmasından geliyor.

Varlığı tarih öncesi çağlara dek dayanıyor olsa da kanaat önderi terimsel olarak 1940’lı yıllarda insanlığın hayatına girdi. Bu alandaki ilk çalışmalar kanaat önderlerinin, takipçilerine göre daha fazla bilgiye sahip olduğunu ön görüyor olsa da sonraki dönemlerde kanaat önderliğinin bilgiyi seçme, işleme ve kişilere aktarma yetenekleri sayesinde oluştuğu görüşü baskın hâle gelmeye başladı. Yani bir konu ne kadar ilgi çekici, anlaşılır ve heyecan uyandırıcı bir biçimde aktarılıyorsa kişinin hitap ettiği kitle içerisindeki etki gücü de o kadar fazla oluyor…

VeriNays Araştırma Şirketi’nin Marketing Türkiye için gerçekleştirdiği “Toplumun Kanaat Önderleri” araştırmasının verilerini incelediğimizde de Türkiye’de kanaat önderlerinin farklı kategorilerde farklı kriterlerle benimsendiğini görüyoruz. Toplum kendisini yabancı hissettiği konularda uzmanlığı önemsiyor. Bu anlamda ekonomi, habercilik gibi konularda deneyim, akademik başarı, bilgi seviyesi gibi konular dikkate değer başlıklar. Ancak televizyon ve medya etkisi altındaki alanlarda uzmanlık yerini görünürlük, popülerlik, özgünlük gibi kriterlere bırakıyor…

Toplumun bir anlamda da yansıması olan kanaat önderleri listesinde bir başka dikkat çeken konu ise toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin bu alanda da kendini gösteriyor oluşu… Toplamda 12 kategoride 53 kanaat önderinin çıktığı listede yalnızca 9 kadın yer alıyor. Bu da toplum nezdinde kanaat önderi kavramının ne yazık ki eril bir kavram olarak değerlendirildiğini gösteriyor.

Haberciliğin lideri Fatih Portakal

Katılımcılara habercilik alanında kimi kanaat önderi olarak gördükleri sorulduğunda her dört kişiden birinin yanıtı bugün mesleğine sosyal medya üzerinden devam eden Fatih Portakal (yüzde 25) oluyor.

Fatih Portakal’ın ardından en sık verilen yanıtlar ise Uğur Dündar (yüzde 11), Ahmet Hakan (yüzde 8) Ece Üner ve Fatih Altaylı (7 yüzde) olarak karşımıza çıkıyor. Bu alanda etkin olan isimlerin sosyal medyayı aktif olarak kullanmaları ve haberleri anlaşılır ve ilgi çekici şekilde aktarmaları kendilerini diğer meslektaşlarından ayrıştırarak öne çıkartıyor.

Kültür-Sanat’ta kanaat önderi seçmekte zorlanıyoruz

Kültür-Sanat, toplumsal anlamda kanaat önderi belirlemek konusunda en geri kaldığımız alanlardan birisi olarak araştırmanın dikkat çekici verileri arasında yer alıyor. Kavramını toplum nezdinde çerçevesinin görece geniş olması ve bu kavramın içinin nasıl doldurulacağından emin olunmaması isimlerdeki odağı da bozuyor.

Bu nedenle kültür-sanat alanında bir ismin belirgin bir şekilde diğerlerinden ayrışmadığına tanıklık ediyoruz. Asıl uzmanlık alanı tarih olmasına rağmen geniş bilgi birikimiyle İlber Ortaylı bu alanda güçlü bir kanaat önderi olarak kabul görüyor. Sosyal medyada gündeme ilişkin yaptığı açıklamalarla dikkatleri üzerine çeken, destek gördüğü kadar zaman zaman siber zorbalığa dahi uzanan tepkiler alan Cem Yılmaz toplumun yüzde 6’sı tarafından kanaat önderi olarak görülürken onu dünyaca ünlü piyanist Fazıl Say, usta tiyatro oyuncusu ve eğitmeni Müjdat Gezen ve toplumsal konularda duyarlılığıyla öne çıkan Mega Star Tarkan takip ediyor.

Ekonomide önder belli: Özgür Demirtaş

Ekonomi alanında katılımcılara kanaat önderi belirlerken en önemli unsurun ne olduğu sorulduğunda “Akademik Uzmanlık” dikkat çekici bir biçimde öne çıkıyor. Her geçen gün ekonomik krizin etkilerini hisseden toplum bu alanda kendilerini geliştirmek ve gelişmelere karşı hazırlıklı olmak istiyor. Bu nedenle en sade ve anlaşılır şekilde konuyu aktaran ve geleceğe dair tahminleri genelde gerçekleştiği düşünülen isimlerin de kanaat önderi olarak öne çıkıyor olması sürpriz değil.

Bu kapsamda dönem dönem adı ülke yönetimi için dahi geçen Özgür Demirtaş, her 10 kişiden üçünün işaret ettiği isim olarak ekonomi alanındaki en çok kabul gören kanaat önderi konumunda. Ekonomi alanında toplumun diğer kanaat önderleri ise Mahfi Eğilmez (yüzde 7), Murat Muratoğlu (yüzde 5), Atilla Yeşilada (yüzde 4), ve Selçuk Geçer (yüzde 4) olarak verilere yansıyor.

Tarkan ve Sezen Aksu müziğin ötesinde

Müzik kategorisinde kanaat önderliği konusunda iki ismin diğerlerinden sıyrıldığı görülüyor: Tarkan ve Sezen Aksu… Popülerliklerinin bu isimlerin ön plana çıkmasında etkisi elbette var ancak katılımcılar onları toplumsal meseleler konusunda ses çıkarıyor oldukları için kanaat önderi olarak gördüklerini baskın bir biçimde ifade ediyor.

Kurduğu Ahbap platformu ile son yıllarda deyim yerindeyse bir “halk kahramanı”na dönüşen Haluk Levent katılımcıların kanaat lideri olarak gördüğü müzisyenler arasında üçüncü sırada gelirken onu Orhan Gencebay ve Yıldız Tilbe takip ediyor.

Acun ne diyorsa o!

Katılımcılara televizyon dünyasından kimi kanaat önderi olarak gördükleri sorulduğunda her dört kişiden birinin Acun Ilıcalı’nın adını veriyor. Acun Ilıcalı’nın yükselişine şahitlik eden ve bu yükselişi içerisinde çizgisini bozmadığını düşünen insanlar için TV dünyasının yegâne kanaat önderi konumunda.

Acun Ilıcalı dışında öne çıkan kanaat önderlerinin de televizyonda ses getiren işler yapan isimler olması bu alanda popülaritenin önemini gözler önüne seriyor. Haberciler arasında kanaat önderi olarak sıyrılan Fatih Portakal televizyon dünyası kategorisinde de başarısını sürdürerek Ilıcalı’nın ardından gelen isim oluyor. Onu Müge Anlı, Uğur Dündar ve Beyazıt Öztürk takip ediyor.

Rıdvan Dilmen mi Fatih Terim mi?

Her ne kadar dönem dönem basketbol ve voleybolda yakalanan küresel başarılar bu sporların popülaritesini artırsa da Türkiye’de futbol halen geleneksel ve sosyal medyada en popüler branş konumunda. Hal böyle olunca toplumun spor da kanaat önderi olarak gördüğü isimler de futbol geçmişli isimler olarak verilere yansıyor.

Uzun zamandır ana akım spor programlarında yorumcu olan eski Fenerbahçe futbolcusu Rıdvan Dilmen katılımcılarının sporda en çok benimsediği (yüzde 21) kanaat önderi olarak karşımıza çıkarken onu Galatasaray’ın eski futbolcusu ve efsane teknik direktörü Fatih Terim (yüzde 17) takip ediyor. Futbolun en çok hakem kararları üzerinden konuşulduğu ülkemizde sporda kanaat lideri olarak görülen üçüncü ve dördüncü isimlerin uzun yıllardır yine ana akım spor programlarında yorumculuk yapan iki eski hakem olması sürpriz değil. Katılımcıların yüzde 13’ü Erman Toroğlu’nu, yüzde 7’si ise Ahmet Çakar’ı kanaat lideri olarak işaret ediyor…

Gastronomide kanaat önderleri yemek programlarından

“Yemek” kültürümüzde ve kalplerimizde ayrı bir yerde konumlanıyor. Yalnızca “Menemen soğanlı mı yoksa soğansız mı olur?” sorusunu bile günlerce konuştuğumuz düşünülünce mutfağa olan düşkünlüğümüz fark edilebilir. Bu alanda kanaat liderleri arasında da tabiri caizse kıran kırana bir rekabet var.

Televizyon dünyasındaki yemek programlarınınsa bu noktada etkisi yadsınamaz. Arda Türkmen yüzde 23’le toplumun gastronomide benimsediği kanaat önderi olarak zirvede yer alırken onu yüzde 22’yle Mehmet Yalçınkaya ve yüzde 20’yle Vedat Milor takip ediyor.

Vardır Canan Karatay’ın bir bildiği…

Söz konusu sağlık gibi hayati bir konu olmasına karşın bu alanda toplumun kanaat lideri olarak gördüğü isimlerin büyük oranda gündüz kuşağında yakaladıkları popülariteyle öne çıkan isimler olduğu dikkat çekiyor.

Zaman zaman yüksek perdeden sıra dışı çıkışlarıyla bir fenomene de dönüşen Prof. Dr. Canan Karatay yaklaşık her 3 kişiden birinin benimsediği bir kanaat lideri konumunda. Dr. Ender Saraç yüzde 13’le toplumun en çok benimsediği ikinci kanaat önderi olurken onu İbrahim Saraçoğlu (yüzde 9), Dr. Mehmet Öz (yüzde 8) ve moda alanında da kanaat lideri olarak görülen Çağla Şikel (yüzde 6) takip ediyor.

İş dünyasının fikir lideri Ali Koç

Katılımcılara iş dünyasında kimi kanaat önderi olarak gördükleri sorulduğunda ülkenin en önemli holdinglerinden biri olan Koç Holding’in Yönetim Kurulu Başkan Vekili ve Fenerbahçe Spor Kulübü Başkanı Ali Koç katılımcıların yüzde 17’sinin benimsediği kanaat önderi olarak öne çıkarken onu yüzde 14’le medya patronu ve başarılı girişimci Acun Ilıcalı takip ediyor.

“Sabancı Ailesi” katılımcıların yüzde 13’le en çok fikirlerine önem verdikleri kanaat önderi olarak iş dünyasında üçüncü isim olarak öne çıkarken teknoloji alanında da toplumun benimsediği fikir liderleri Elon Musk (yüzde 11) ve Bill Gates listede öne çıkan dördüncü ve beşinci isimler oluyor.

Teknoloji’nin kanaat önderi Elon Musk!

Yalnızca A.B.D’de değil tanınırlığı her geçen gün tüm dünyada artan Elon Musk katılımcıların teknolojik gelişmelerde sözüne güvendiği bir kanaat lideri olarak öne çıkıyor. Her beş katılımcıdan birinin kanaat lideri olarak gördüğü Elon Musk’ı yüzde 16’ı ile Baykar Savunma Teknik Müdürü Selçuk Bayraktar ve yüzde 10 ile Microsoft’un kurucusu Bill Gates takip ediyor.

YouTube’daki yayınlarıyla oldukça geniş bir kitleye ulaşan Barış Özcan katılımcıların yüzde 6’sının kendisine seçtiği kanaat lideri olurken güncel teknoloji haberleri platformu WebTekno katılımcıların yüzde 4’ünün kanaat önderi konumunda.

Sosyal medyanın kanaat önderi çıkartmak için vakte ihtiyacı var!

Sosyal Medya kategorisi, kültür-sanat kategorisinden sonra katılımcıların kanaat önderi belirleme konusunda en düşük katılım gösterdiği ikinci alan olarak dikkat çekiyor. Bu durum kanaat önderi kavramının, dijital ortamdaki karşılığı olan “influencer”ların toplumsal bir mutabakat yaratabilmek adına zamana ihtiyacı olduğunu da gözler önüne seriyor.

Uzun zamandır YouTube Türkiye’de en yüksek etkileşim skorlarını elinde tutan yayıncı Enes Batur yüzde 14’le bu alanda en çok öne çıkan isim olurken onu yüzde 10’la Danla Bilic, yüzde 6’yla Ruhi Çenet, yüzde 5’le de Orkun Işıtmak ve Çağrı Taner takip ediyor.

Moda Cemil İpekçi’den sorulur!

Katılımcıların moda kategorisinde kanaat önderi konusunda kararı net.

Tasarımlarıyla uzun süredir adından bahsettiren tanınmış modacı Cemil İpekçi yaklaşık her dört kişiden birinin işaret ettiği ilk isim.

Cemil İpekçi’yi yüzde 10’la Ivana Sert, yüzde 8’le Gülşah Saraçoğlu ve yüzde 6’yla Çağla Şikel ile Cengiz Abazoğlu takip ediyor.

Toplumun puslu aynaları: Kanaat önderleri

“Yıllar içerisinde kanaat önderi tanımı yapısal bazı değişikliklere uğrasa da bu isimlere duyulan ihtiyacın geçen yıllara rağmen bâki kaldığını görüyoruz. Ana ihtiyaç, bilinmezi bilinen kılan ve topluluğu bir arada tutabilecek bir kahraman yaratmak. Bunun için kişinin bilgi seviyesi ve uzmanlığı belirleyici ana faktör olsa da bazı alanlarda kişilerin ‘topluma yetecek kadar’ bilgi sahibi olmasının yeterli olduğunu görüyoruz. Bu alanlarda kişinin popülerliği uzmanlığın önüne geçiyor. Bu durumda toplumun aynası olarak görülen bu isimlerin her zaman doğru kanaatlerde bulunmayacağını, tüm fikirlerinin doğru olarak kabul edilemeyeceğini unutmamak gerekiyor.”

Araştırmanın metodolojisi

Marketing Türkiye için VeriNays Araştırma Şirketi’nin 8-14 Mart tarihleri arasında online data toplama yöntemiyle gerçekleştirdiği Toplumun Kanaat Önderleri araştırmasına Türkiye geneli illerde ikamet eden, 18-55 yaş arası, A, B, C1 ve C2 SES sınıfına mensup toplam 600 kişi katıldı.