Yerel gıda ve sürdürülebilir yaşam hareketi: Slow Food

Slow Food hareketi, hızlı tüketim kültürüne karşı bir direniş olarak doğdu ve “iyi, temiz, adil” prensipleriyle dünya çapında yayıldı. Muğla’da ise bu hareket, her ay Arasta Çarşısı’nda düzenlenen Slow Food Yeryüzü Pazarı’nda kendini gösteriyor. Muğla’nın tarihi Arasta Çarşısı, yükselen yerel gıda hareketi ve kültürel mirasın buluştuğu nokta. Bu pazar, yerel üreticilerin doğal ve sürdürülebilir ürünlerini tüketicilerle buluşturarak, geleneksel Türk mutfağını ve biyoçeşitliliği koruma misyonunu üstleniyor. Slow Food Muğla Etkinlik Sorumlusu Erkin Aykın’dan, hareketin nasıl ve neden ortaya çıktığından gelecek planlarına kadar tüm detayları dinliyoruz…

Slow Food hareketi nasıl ve neden ortaya çıktı? Bugün geldiği ve uygulandığı noktada savunduğu değerler ve etki ettiği alanlar neler?

Slow Food hareketi, 1986 yılında İtalya’da Carlo Petrini tarafından başlatılmış, zamanla küresel bir boyuta ulaşmış bir akımdır. Bu hareket, fast food kültürüne bir tepki olarak doğmuş ve “iyi, temiz, adil” prensipleri üzerine kurulmuştur. Slow Food, yerel gıda üretim tekniklerinin korunmasını, biyolojik çeşitliliğin desteklenmesini ve küçük ölçekli çiftçilerin geçimlerini sürdürebilmesini savunur. Aynı zamanda, tüketicilerin gıdanın kaynağını, üretim süreçlerini ve bu süreçlerin çevresel etkilerini anlamalarını teşvik eder.

Slow Food hareketi, dünyada yaygınlaşan fast food kültürünün doğrudan bir antitezi olarak kabul edilir. Hızlı tüketim alışkanlıklarının hem sağlık üzerinde hem de çevre üzerinde olumsuz etkileri olduğu bilinirken, Slow Food bu olumsuzlukların önüne geçmeyi hedefler. Yavaş yemek, yerel ve sürdürülebilir kaynaklardan gelen, geleneksel yöntemlerle üretilen ve tüketicilere sunulan gıdalarla beslenmeyi savunur.

Muğla Slow Food Yeryüzü Pazarı, Türkiye’deki yeryüzü pazarları arasında nasıl bir öneme sahip?

Muğla Slow Food Yeryüzü Pazarı, Slow Food hareketinin prensiplerini benimseyen bir pazardır. Her ayın ilk cumartesi günü Muğla merkezde tarihi Arasta Çarşısı’nda kurulan bu pazar, yerel üreticilerin ürünlerini doğrudan tüketiciyle buluşturduğu, otantik bir alışveriş deneyimi sunar.

Slow Food Muğla Yerel Üretici Pazarı’nın Muğla ili/Menteşe ilçesinde kurulması ve işletilmesidir. Hızlı yaşam temposuna karşı bir duruş geliştirmek ve yok olmaya yüz tutmuş yerel yeme-içme alışkanlıklarını korumak amacıyla oluşturulan Slow Food hareketinin bir parçasıdır. Sağlıklı ve hakkaniyetli beslenme kurallarını hayata geçirmek için kurulan bu pazarlar, iyi, adil ve temiz üretim yapan yerli üreticilerin tüketicilerle buluşmasını sağlamasının yanı sıra yerel gıda kültürlerinin, yerel tasarımcılarla biyoçeşitliliğin korunması açısından da önemli bir görev üstlenmektedir. Slow Food Yeryüzü Pazarı her slow food topluluğuna verilen bir unvan değildir. Ancak Menteşe bütün şartları karşılamaktadır.

Muğla Slow Food Yeryüzü Pazarı’nda hangi tür ürünler bulunuyor?

Pazarda, organik sebzeler, meyveler, yerel peynirler, zeytin ve zeytinyağı gibi birçok ürün yer alır. Bu ürünler, üretim sürecinde kimyasal gübre ve pestisit kullanılmadan, doğal yöntemlerle yetiştirilir.
Pazarın bir diğer önemli özelliği ise, geleneksel Türk mutfağının vazgeçilmez lezzetlerini tanıtan stantların bulunmasıdır. Bu stantlarda, geleneksel tariflerle hazırlanmış yemekler, tatlılar ve içecekler sunulurken, aynı zamanda bu lezzetlerin tarifleri ve hazırlanış yöntemleri de paylaşılır. Bu, hem bölge halkının kendi kültürel mirasını yeniden keşfetmesine hem de ziyaretçilerin Türk mutfağının zenginliğini yakından tanımasına olanak tanır.

Muğla Slow Food Yeryüzü Pazarı, sadece bir alışveriş yeri değil, aynı zamanda bir eğitim ve farkındalık merkezi olarak da işlev görür. Pazarda düzenlenen atölye çalışmaları, seminerler ve tadım etkinlikleri sayesinde katılımcılar, yerel gıdaların üretim süreçlerini öğrenir, Slow Food felsefesini yakından tanır ve bu felsefenin bir parçası haline gelir.

Geleneksel Türk mutfağı, bu pazarda ziyaretçilere nasıl tanıtılıyor?

Yeryüzü Pazarları aracıları ortadan kaldırarak üreticiler ile tüketicileri bir araya getirir. Böylece tüketiciler tezgâhlardaki ürünleri üretenler ile tanışır, gıda üretimine dair bilgiyi ilk elden alır. Üreticiler ise tüketicilerin ihtiyaçlarını ve isteklerini doğrudan öğrenme fırsatı bulur. Böylece üreticilerin ve tüketicilerin bilgileri ve farkındalıkları artar. Bir mal alışverişinin ötesinde toplumsal ilişkiler kurulur. Gerçekleştirilen etkinlikler birlikte öğrenmeye, eğlenmeye ve gelişmeye alan açar. Kısaca, Yeryüzü Pazarları yerel üretimi, yerel tüketimi ve yerel ekonomiyi destekler, ekolojik ayak izinin küçülmesine katkıda bulunur.

Herkesin iyi, temiz ve adil gıdaya eriştiği bir beslenme dünyasının mümkün kılınması için hepimizin yapabilecekleri var. Bir tüketici olarak, sofranızda sürdürülebilir tarım yapan küçük çiftçilerin ürettiklerine yer açtığınızda; kendiniz için, türlü zorluklarla o ürünleri yetiştiren üreticiler için ve Dünyamız için iyi bir şey yapmış olursunuz.

Arasta Çarşısı’nın tarihi dokusu, Slow Food Pazarı ile nasıl bir uyum sağlıyor?

Menteşe kenti, Türkiye’deki diğer örneklere oranla oldukça iyi korunmuş hayli büyük bir tarihi alana sahip. Bu alanın kalbinde ise arasta yani tarihi çarşı ve hanlar bölgesi yer alıyor. Aslında ülkemizde kentlerin tamamında bir zamanlar yer alan bu kurgu ne yazık ki çoğu kentte zamanla yok olmuş. Menteşe ise bu değerini korumayı başarmış bir kent. Bununla birlikte modern yaşamın gereği bu alandaki zengin zanaat ve geleneksel ürün çeşitliliği zamanla azalmış, arasta ekonomik gücünü ve hareketliliğini yitirmiş.
Bununla birlikte, günümüzde dünyanın her yerinde, kentlerin tarihi bölümlerinin, “old-town”ların, kültürel bir hareketliliğe ev sahipliği yaptığını ve sanatçıların, zanaatkarların, gastronomi meraklılarının bu alanlarda yer seçtiğini görüyoruz.

Muğla Slowfood Yeryüzü Pazarı Topluluğu olarak bizler de bu nedenle pazar alanımız olarak Menteşe tarihi arastasını seçtik. Her ay düzenli olarak gerçekleştirdiğimiz yeryüzü pazarını bünyemizdeki özel gıda, zanaat ve sanat ürünlerinin yanı sıra atölyeler ve sanat etkinlikleri ile destekleyerek, sanatçıları, zanaatkarları, geleneksel ve özel ürün üreticilerini de bu bölgeye gelmeleri için cesaretlendirmek istedik.
Muğla Slow Food Yeryüzü Pazarı’nın tarihi Arasta Çarşısı’nda kurulması, bu etkinliğe ayrı bir anlam katıyor. Geleneksel çarşının atmosferi, Slow Food hareketinin ruhuyla mükemmel bir uyum içinde. Ziyaretçiler, hem yerel lezzetleri tatma hem de şehrin tarihi dokusunu yakından hissetme şansını yakalıyor. Arasta’nın tarihi dokusu, pazara gelenleri geçmişin izleriyle buluştururken, Slow Food hareketinin günümüz dünyasına sunduğu sağlıklı ve sürdürülebilir yaşam felsefesi de burada hayat buluyor.

Muğla Slow Food Yeryüzü Pazarı, ziyaretçilere alışveriş imkanının dışında neler sunuyor?

Bir mal alışverişinin ötesinde toplumsal ilişkiler kurulur. Gerçekleştirilen etkinliklerle birlikte öğrenmeye, eğlenmeye ve gelişmeye alan açar. Kısaca, Yeryüzü Pazarları yerel üretimi, yerel tüketimi ve yerel ekonomiyi destekler, ekolojik ayak izinin küçülmesine katkıda bulunur.

Bu sene 3.Geleneksel Muğla Düğün Yemekleri Festivali gerçekleştirildi. Bu festivalin Muğla’ya katkısı nedir?
Yörük düğünlerinde yemekler de önemli bir yer tutar. Genellikle, geleneksel Yörük yemekleri olan yoğurtlama(kızartma), keşkek, nohutlu et yahni, kuru fasulye, pilav, sac kavurma, ve bazlama ile tatlı olarak da zerde gibi lezzetler misafirlere sunulur. Bu yemekler, geleneksel tatlarla dolu bir ziyafet sunar. Yörük düğünleri, sadece ailelerin birleşmesi değil, aynı zamanda geleneklerin ve kültürel mirasın yaşatılması anlamına gelir. Bu coşkulu etkinlikler, Türkiye’nin güney bölgelerindeki kültürel çeşitliliği ve zenginliği yansıtır. Yörük düğünlerine katılmak, bu benzersiz deneyimi yaşamanın bir yolu olarak unutulmaz anılarla dolu bir fırsattır.

Etkinliğin uluslararası boyuta ulaştı ve bu yıl iki Michelin yıldızlı şefin yanı sıra, Belçika ve İtalya’dan master şeflerin katılımıyla renklendi. Ayrıca, Rodos Ticaret Odası Başkan ve ekibi, Rodos Otelciler Odası Başkan yardımcısı ve Rodos Kardeşlik Derneği heyetlerinin de festivale katıldılar. Her yıl festivali bir adım daha ileriye taşıdık. Arastamızın Muğla’da kültür, sanat ve gastronomi turizminin baş şehri olmasını hedefliyoruz ve bu yönde ekip arkadaşlarımızla çalışmalarımızı sürdürüyoruz.

Festival nerede gerçekleşiyor ve katılım sayılısı ne kadar?

Festivalde üç farklı alanda etkinlikler düzenleniyor. Yeryüzü Pazarı alanında yerel ürünler sergileniyor. Zahire Pazarı alanında takı ve obje satışları yapılıyor. Yağcılar Hanı Kurşunlu Caddesinde ise düğün yemeklerinin ikram edildiği ve satıldığı alan bulunuyor. Bu bahsetmiş olduğum bölgelerin hepsi Tarihi Arasta bölgesinde. Festival günüde düğün yemeklerini yapan ve satan lokantalarımız var. Gerçekten hatırı sayılır bir satış gerçekleşiyor. Lokantalardan aldığımız resmi rakamlar yaklaşık 2 bin 500 kişilik satış yapıldığı. Ayrıca ekibimiz tarafından yer yıl 1000 kişilik keşkek dağıtımı yapılıyor.

Festivali kimler destekliyor?

Aslında festival yapmaya karar verdiğimizde hiç bütçemiz yoktur. Muğla Slow Food üyesi olan arkadaşlarımızın yarısı Belediye, Ticaret Odası ve Üniversite çalışanı iken, diğer yarısı kendi işin patronu ya da üst seviye çalışan. Dolayısıyla ilk başka patron arkadaşlarımız, Muğla Büyükşehir Belediyesi, Menteşe Belediyesi, Muğla Ticaret Odası ve Ticaret Borsası derken biranda Menteşe esnafı bu işe sahip çıktı. Tamamen samimi ilişkilerle yönetilen bir sponsorlama çalışmamız var. 1. Festivalimizde 10 sponsorumuz varken şu anda 40’a yaklaştı. Tabi bunları hepsi nakdi değil. Tamamen kolektif bir çalışma yapıyoruz. Ahmet’e sen keşkek yapıyorsun derken, Mustafa Rodos’tan gelen ekibin transferini yapıyor. Sahne teknik malzemesini belediyelerden istersen, ticaret odasından VIP servis ya da ödeme istiyoruz gibi.

Önümüzdeki sene bizi ne bekliyor?

2025’e şimdiden hazırlanmaya başladık. Bu sene Rodos heyetinin katılması diğer Yunan adalarına ses getirdi. Ayrıca Avrupa tur acentalarıyla yapmış olduğumuz görüşmeleri sonucunda festival gününü tur takvimlerine eklediler. Almanya, Fransa, İngiltere ve Belçikalı turistleri önümüzdeki sene festivalimizde göreceğiz. Geçen sene etkinliğe katılan şeflerin yanı sıra Degüstatörler ve daha fazla master şefe yer veriyor olacağız. Katılımcıları hem farklı lezzetler, workshoplar ve tarihi doku ile unutulmaz bir yıl daha bekliyor…

Slow food hakkında daha fazla bilgi almak için: erkinaykin@gmail